”İLLÜSTRASYONUN 
İLK ÖRNEKLERİ 
NAZİ DÖNEMİNDE…”

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Kendisini İllüstrasyon sanatçısı olarak tanıdım. Dergi çıkardığımız dönemlerde dergimize çok değerli katkıları da olmuştu. Mustafa Kemal Atatürk’ün de dediği gibi ”Sanatsız kalmış bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.” sözüyle sanatına hem yurt içinde hem de yurt dışında devam eden Fatma Sevde Uçmak’a merak ettiklerimi sordum. Röportajı keyifle okuyabilirsiniz.

Merhaba Sevde. Öncelikle şunu sormak istiyorum. İllüstrasyon nedir?

Merhaba, illüstrasyonu mesaj kaygısı taşıyan, abartının da kullanıldığı doğada benzerine rastlayamayacağımız görsel çalışmalar olarak tanımlayabiliriz. İllüstrasyonun ilk örneklerini Alman Nazileri döneminde komutanlar arası mesajlaşmada kullanıldığını görüyoruz. Yani bir mesaj kaygısı var. Genellikle ilk illüstrasyonerler siyasi amaç gütmekteydi, bir süre sonra bu algı kendisini sanata bıraktı. Türkiye’deki ilk uygulayıcısı İhap Hulusi Görey’dir. Uygulayan sanatçının hayal gücünün de içinde kullanıldığı illüstrasyonlar, farklı yorum ve stillerle izleyicide estetik bir etki olanağı sağlar. Günümüzde illüstrasyon çocuk kitaplarında ve reklam içerikli yayınlarda sıkça kullanılmaktadır.

Yaptığın illüstrasyonları çizerken ortaya nasıl bir eser koyacağına ne zaman karar veriyorsun? Yoksa çizerken süreç içerisinde mi beliriyor ne çizeceğin…

Genelde bu süreç başlarken kağıt üzerinde hayal etmemle başlıyor. Bazen kitapta okuduğum bir cümle ya da filmden izlediğim bir sahne bana ilham olabiliyor. Genel taslağı kompoze ettikten sonra detaylara geçiyorum. Ana fikir net olunca detaylar da daha hızlı ortaya çıkıyor. Bazen de çizmeye devam ederken çalışma bambaşka bir şeye de dönüşebiliyor. Çalışmayı yaparken fikir olgunlaşıyor.

Yapay zekayı biliyorsun, çizim de yapıyor, haber de yazıyor, müzik de besteliyor… Yapay zekanın gelişimi illüstrasyon çizimi için bir tehlike olabilir mi? Tehlike olarak görüyor musun?

Birçok alanda olduğu gibi sanatta da yapay zekanın çok hünerli olduğunu görüyoruz. Günümüzdeki AI algoritmaları ile kişinin zevklerine göre benzersiz eserler ortaya çıkartabiliyor. İlk çıktığında özellikle herkesi inanılmaz derecede etkiledi. Tarihte de aslında benzer kırılma noktalarının yaşandığını görüyoruz. 19. Yüzyılın ortalarında ortaya çıkan fotoğraf ve buna bağlı olarak gelişen fotoğrafçılık da benzer bir tedirginliği beraberinde getirmişti. O dönemde sanat alanındaki birçok duayen, fotoğrafı sanatın tembel bir ikamesi olarak yorumladı. Bazıları da gelişen fotoğraf teknolojisi ile resmin artık tamamen ortadan kalkacağını düşündü. Ancak en sonunda fotoğrafın ve fotoğrafçılığın resimden çok farklı ve kendine özgü bir alan olduğu ortaya çıktı. Benzer bir korku, yine 19. Yüzyılın sonlarına doğru video kameraların gelişmesi ve sinemanın ortaya çıkması ile birlikte de yaşandı. Ancak sinema, diğer sanat dallarının yerini almak yerine 7. Sanat olarak onlara katıldı. Aslında bunların hepsini sanatı besleyen yan disipler olarak görüyorum. Üretim aşamasında sanatçının işini kolaylaştıran bir alan olarak kalmasında bir tehlike görmüyorum. Direk insan ürünü olmadığı ve duygusal süreçte farklı bir boyutta olduğu için daha farklı bir alanda konumlandırıyorum. Dijital süreçler hayatımıza girdiğinden beri zaten farklı bir boyutta yaşıyoruz. Sanat belki eskisi gibi olamayacak ama değişse de gelişse de sanatın özünün kolay kolay tamamen yok olacağını düşünmüyorum.

Çok klasik bir soru ve Türkiye şartlarında sorulması gereken sorulardan biri; İllüstrasyon ile geçimini sağlayabiliyor musun?

Ben aslında resim temeli olan bir Endüstriyel Tasarımcı ve illüstratörüm. Yani sadece illüstrasyon yapmıyorum 🙂 Yoksa günümüz şartlarında sadece onunla geçimimi sağlamam gerçekten zor olurdu. Kendimi multidisipliner sanatçı ve tasarımcı olarak konumlandırıyorum. Bu şekilde bile Türkiye’de sanatçı ve tasarımcının tam karşılığını alamadığını düşünüyorum. Tanınıp çalışmalarını görünür kılmak için ya bu alanda geniş bir çevren olması gerekiyor ya da uluslararası olarak kendini başka yerde konumlandırman gerekiyor. Gezmeyi, keşfetmeyi ve sanat müzelerinde resimleri yerinde incelemeyi çok seviyorum. Mümkün olduğunca yurtdışına sanatsal geziler yapıyorum. Bunlar günümüz şartlarında neredeyse lüks oldu.

Peki şunu merak ediyorum… İllüstrasyon çizmeye ne zaman başladın ve nasıl başladın?

Bunun için önce biraz sanat yolculuğumdan bahsetmem gerekiyor. Bu yolculuk ilk olarak lisede resim eğitimi almamla başladı. Hatta burada somut olarak başladı diyebilirim. Çünkü sanatkar olan babamın sanat kitapları arşivi ve bizimle paylaşımları ilk tohumu atmış oldu. Lisede eğitim alırken sürekli olarak yanımda eskiz defteri taşıma alışkanlığım oluştu. Farklı malzeme ve anlatım türleri denememi sağladı. Yetenek sınavıyla girdiğim Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesinde Endüstriyel tasarım bölümünde de okurken bu alışkanlığım devam etti. Lisans eğitimim sırasında grafik bölümünden aldığım illüstrasyon dersi ile gerçek anlamda illüstrasyon ile tanışmış oldum. Tadını aldıktan sonra da hep hayatımda oldu diyebilirim. Tasarım alanında çalışmaya başladıktan sonra öncelikle kendim için çalışmalar yaptım. Sonra bunları paylaştıkça kişiye ve markaya özel illüstrasyon çalışması teklifleri gelmeye başladı. Bir anda olmadı yani, zaten sonuçtan da öte süreçte çok değerli. Atölyelerde eğitim verirken hep söylerim. İlk çalışmalarınız çok değerli onları atmayın diye.. Her bir çalışma bir öncekinin daha gelişmiş hali oluyor.

Gündemi takip ediyor musun? Çok garip bir soru olacak belki ama ülkenin politik ve ekonomik gündemi seni etkiliyor mu?

Açıkcası evde televizyonum yok gündemi internetten ya da sosyal medya araçlarından takip ediyorum. Sanatın içinde olduğum için üretim esnasında ne kadar gündeme uzak kalmaya çalışsam da özellikle son 3-4 yıldır bulunduğumuz her alanı etkilediği için uzak kalmak pek de mümkün olmuyor. Üretirken bir yandan da topluma bir şeyler sunduğumuz için gündem bu kadar yoğunken bu çalışmalar bazen anlamını yitirebiliyor. Ama sanatın ümit verici ve iyileştirici gücüne de inandığım için üretmenin çok değerli olduğunu düşünüyorum. Özellikle böyle zamanlarda pes etmeyip sesimizi duyurmak çok önemli. Ekonomi boyutunda özellikle tasarım ve sanat araç gereç fiyatları çok yükseldi. Bunları almak kullanmak neredeyse bir lüks oldu. Önceden aldığım çizim tabletim resim malzemelerim bu nedenle bir anda benim için çok değerli hale geldi. Üretmek bu kadar zor olmamalı. Bu nedenle yeni başlayan sanatçı ve tasarımcılar için durum daha da zor hale geldi.

Ülkenin siyasi gündemi bir süredir gergin. Bu gerginlik senin illüstrasyon anlamında üretkenliğini etkiliyor mu?

Bu kadar hareketli ve gergin bir gündeme sürekli maruz kalmak üretkenliğimi olumsuz yönden etkileyebiliyor. Üreteceğim zaman dilimlerinde mümkün olduğunca uzak kalmaya çalışıyorum ama her gün yeni bir ülkeye uyanıyoruz dışarı çıktığımda ya da sosyal bir ortama girdiğimde bundan kaçmak imkansız.

Takip ettiğim kadarıyla workshop yapıyorsun sürekli. Nedir Workshop ve başka başka şehirlerde turne şeklinde yapmayı düşünüyor musun?

Workshop aslında grup olarak bir araya gelip yapılan, günün sonunda bir ürünün ya da çalışmanın çıktığı bir atölye oluyor. İlk workshop etkinliklerine yüz yüze olarak 2018’de başladım. Daha çok içerikleri suluboya tekniğiyle çalıştığımız illüstrasyonlar oluyor. Duruma göre karışık teknik yaparak akrilik, kuruboya, kolaj vs. de ekliyorum. Hem tekniği detaylı paylaşmış oluyorum hem de illüstrasyonu keşfedeceğimiz doğada benzeri olmayan içerikler üretiyoruz. Aynı içeriği paylaşmama rağmen her insanın farklı renklere sahip olması gibi ortaya farklı farklı çalışmalar çıkıyor. Bu workshopları İstanbul’da sanat merkezlerinde, atölyelerde ve kafelerde yapmaya başladık. Turne olarak değil ama talep üzerine şehir dışında da düzenlediğim oldu. Mesela Ankara’da yaptık. Pandemi öncesi Almanya’da da yapmayı planlıyorduk ama malum durumlardan gerçekleştiremedik. Pandemide hayatımıza giren online eğitimlerle de bu sürecin şeklide biraz evrildi. Pandemide çok fazla online atölye yaptık. Bazıları birebir bazıları gruplar halinde atölyeler oldu. Böylelikle sanat daha ulaşılabilir oldu. Şehir dışı, yurtdışı demeden farklı yerlerden katılımcılarla buluşmamızı sağladı. Şuan hem yüz yüze hem de online workshop larım devam ediyor. Konseptler değişiyor en son sonbahar konseptli bir atölye yaptık. Gelecek workshop umuz da yılbaşı konseptli hayallerimiz ve hedeflerimizden de eklemeler yapacağımız bir atölye olacak. Yeni yıl yenilenme gibi geliyor. Bunu da kendimizi denediğimiz, bir alan tanıdığımız iyi anlamda yeniliklere niyet ettiğimiz bir Bu alandaki hayalim yurtdışında da bu atölyeleri gerçekleştirmek. Belki dediğin gibi bir turneye bile dönüşebilir. 🙂

İllüstrasyon sanatçılarına bir öneri sunacak olsan ne sunardın?

Çok hızlı değişen dünyada yeniliklere açık olup farklı deneyimlere de fırsat tanımanın değerli olduğunu düşünüyorum. Benim bu yolculuğumda eskiz defteri çok önemli bir yer tutuyor. Neredeyse her gün ona bir şey eskizlemek farklı malzemelerle deneme yapmak kendimi tanıyarak yapabileceklerimi görmemi sağlayarak beni cesaretlendirdi. Bu nedenle eskiz defterini yanınızda taşıyarak fırsat bulduğunuzda hayalinize geleni ya da gördüğünüz sizi etkileyen şeyleri hızlıca karalayarak çizmenizi önerebilirim.

Söyleşiyi kabul edip samimi cevaplar verdiğin için çok teşekkür ediyorum…

RÖPORTAJ: ABDO UÇUCU